Album studiosorum Pedagogium Książęcego, Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego w Szczecinie

Edycja spisów studentów Pedagogium Książęcego oraz kontynuujących jego tradycję Gimnazjów Karolińskiego i Akademickiego w postaci elektronicznej bazy danych i publikacji drukowanych jest wynikiem realizacji dwóch projektów: „Dziedzictwo akademickie Pomorza Zachodniego” (SONB/SP/513428/2021) oraz „Dziedzictwo akademickie Pomorza Zachodniego XVII–XIX w.” (SONB/SP/549053/2022). Oba przedsięwzięcia zyskały dofinansowanie Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki (moduł Wsparcie dla Bibliotek Naukowych) oraz ze środków marszałka województwa zachodniopomorskiego.

Prezentowana baza danych obejmuje dane studentów, które pochodzą z kilku dokumentów. Główne źródło stanowią wytworzone w XVII–XIX wieku metryki przechowywane obecnie w zbiorach Książnicy Pomorskiej w Szczecinie pod sygnaturą Rkps 250/1–2. Pierwszy z rękopisów stanowi wykonaną pod koniec XVII wieku kopię matrykuły Pedagogium Książęcego. Zawiera on – w postaci spisów rocznych – imiona, nazwiska i miejsca pochodzenia około 5,5 tysiąca chłopców wpisanych w poczet studentów tej uczelni półwyższej z lat 1576–1666. Drugi rękopis obejmuje ok. 2,2 tysiąca wpisów uczniów Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego odpowiednio z lat: 1679–1716 i 1717–1805. Immatrykulacje drugiego dokumentu zachowują układ zastosowany w metryce Pedagogium, z tym że w przeważającej mierze zostały dokonane przez uczniów własnoręcznie i nierzadko uzupełnione o informacje na temat oceny ich postępów w nauce lub dalszych losów. Oprócz danych osobowych obie metryki zawierają liczne nagłówki informujące o nazwisku rektora, który dokonywał rekrutacji w danym roku, a także wpisy i poezje okolicznościowe – teksty te uwzględniono wyłącznie w wydaniach książkowych tych dokumentów.

Rękopiśmienna matrykuła Pedagogium nie sięga początków istnienia uczelni, którą ufundowano w 1543, a otwarto w 1544 roku. Podobnie metryka Gimnazjum Karolińskiego rozpoczyna się w roku 1679, choć szkołę otwarto w roku 1667. Podjęto zatem próbę rekonstrukcji składów uczniowskich z lat 1544–1575 oraz 1667–1678 przy wykorzystaniu innych źródeł. Szczególnie przydatne w tym względzie okazały się księgi rachunkowe Fundacji Mariackiej, która finansowała działalność uczelni. W dokumentach tych spisano personalia uczniów, którzy korzystali z internatu. Z uwagi na to, że rejestry te dotyczą głównie studentów rekrutujących się spoza Szczecina, możliwe było jedynie częściowe odtworzenie brakujących danych.

Zainteresowani działalnością Pedagogium Książęcego i kontynuujących jego tradycję gimnazjów oraz edytowanymi źródłami znajdą szczegółowe informacje i bibliografię w książkach: Album studiosorum Pedagogium Książęcego w Szczecinie (1576–1666), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin 2022; Album studiosorum Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego w Szczecinie (1679–1805), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin 2023.